بيماري ديابت قند خون بالا يكي از شايعترين بيماري‌هاي متابوليكي است. علامت مشخصه آن ميزان قند خون بالاي 120 ميلي‌گرم در دسي ليتر در حالت ناشتا است و از ديگر نشانه‌هاي آن پرخوري و پرنوشي است.ديابت در اثر كاهش توليد انسولين در بدن يا كم شدن اثر انسولين در سوخت و ساز مواد قندي حاصل مي‌شود (انسولين باعث مي‌شود قند يا مهمترين منبع انرژي در بدن مورد استفاده قرار گيرد كه در لوزالمعده توليد مي‌شود).
در حال حاضر بيش از 150 ميليون نفر در دنيا مبتلا به اين بيماري هستند كه متأسفانه در كشور ما نيز شيوع بالائي دارد و اصولاً به دو صورت بيماران ديابتي نوع 1 و ديابتي نوع 2 ديده مي‌شود.ديابت نوع 1 (وابسته به انسولين) معمولاً قبل از 30 سالگي ظاهر مي‌شود و علت آن فقدان يا كمبود انسولين مي‌باشد، اكثر اين بيماران لاغر مي‌باشند و نياز به تزريق انسولين دارند.
ديابت نوع 2 (غير وابسه به انسولين) معمولاً در بزرگسالي (سنين بالاي 40 سال) ديده مي‌شود. تقريباً 3/2 اشخاص چاق مي‌باشند. در بروز ديابت نوع 2 عوامل متعددي چون اضافه وزن و چاقي (بخصوص چاقي داخل شكمي) عدم فعاليت بدني، سن بالاي 40 سال، رژيم غذايي نامناسب (غذاي پر كالري و غير مغذي) و وراثت نقش دارد.بيماري قند و رژيم غذايي دو مسئله كاملاً وابسته به هم هستند.
در درمان ديابت رژيم غذايي از اهميت خاصي برخوردار است، بخصوص در بيماران دريابتي نوع 2 كه تقريباً 80 درصد آنان چاق مي‌باشند، پس رژيم غذايي و ورزش يكي از درمان‌هاي اصلي براي آنان به شمار مي‌رود و داروي پايين آورنده قند خون به عنوان يك درمان كمكي (نه يك درمان اصلي) در كنار رژيم غذائي مناسب و ورزش به كار گرفته مي‌شود. از اين رو بيماراني كه دچار فزوني وزن مي‌باشند بايد از راه كاهش انرژي دريافتي و افزايش مصرف انرژي از ميزان بافت چربي اضافه بدن بكاهند؛ اشخاص ديابتي نوع 2 بايد بدانند كه حتي كاهش اندك وزن، كنترل قند خون آنان را بهتر كرده و همچنين ديگر مشكلات متابوليك آنان را نيز كاهش مي‌دهد.
گفتن اين نكته ضروري است كه ورزش به تنهائي نمي‌تواند موجبات كاهش فراوان وزن شود مگر اينكه با كاهش انرژي دريافتي همراه باشد. كاهش انرژي دريافتي اگر به صورت اصولي و درست انجام شود با كاهش وتنظيم قند خون در ارتباط است.بيماران ديابتي نوع 2 براي كاهش انرژي دريافتی نياز به يك رژيم غذائي خاص و مناسب دارند؛ در واقع رژيم غذائي بيماران ديابتي نوع 2 بسيار شبيه افرادي است كه تحت رژيم لاغري هستند.
پس اشخاص ديابتي نوع 2 بايد به توصيه‌هاي زير توجه داشته باشند تا بهتر بتوانند قند خون خود را كنترل نمايند:
1- براي جلوگيري از تغييرات قند خون، ترتيب مصرف مواد غذائي بصورت وعده اصلي و ميان وعده‌ها رعايت شود؛ بيماران قندي به جاي سه بار غذا خوردن معمولي، همان مقدار غذا را در شش بار ميل نمايند. يعني انسولين كم براي سوزانيدن قند كمي كه در مقدار غذاي كم خورده شده وجود دارد، كافي باشد.
2- اگر قند خون بيمار كنترل نشده باشد قندهاي ساده از رژيم غذايي شخص به كلي حذف گردد.
3- ميزان فيبر دريافتي در آنان حدود 30 تا 40 گرم و بيشتر از نوع فيبر محلول باشد، از اين جهت مصرف حبوبات (مانند انواع لوبيا و عدس)، سبزيجات (بخصوص پياز، سير، نخود فرنگي، كلم بروكلي، كرفس) و ميوه‌جات كم شيرين (مانند كيوي، آلبالو، توت فرنگي) توصيه مي‌شود كه ميوه‌جات و سبزيجات علاوه برداشتن فيبر حاوي مقدار زيادي عوامل آنتي اكسيداني مانند ويتامين E ، ويتامين C ، بتاكاروتن (پيش ساز ويتامين A) و عناصر مغذي گوناگون هستند كه مصرف آنها براي بيماران قندي ضرورت دارد.
4- بين 50 تا 60 درصد كل كالري روزانه از كربوهيدرات ها باشد كه بهترين نوع كربوهيدرات ها، غذاهاي نشاسته‌اي پرفيبر است (قند موجود در غذاهاي خورده شده با فيبر زياد خيلي به كندي جذب روده‌ها مي‌شود) كه در نان‌هاي سبوس‌دار (مانند جو، سنگك) و غلات كامل يافت مي‌شود.
5- بيماراني كه در كنار رژيم غذايي قرص نيز مصرف مي‌كنند براي جلوگيري از پايين افتادن قند خون، قبل از خواب يك ميان وعده (مثلاً 1 عدد ميوه) مصرف نمايند.
6- تا حد امكان از گوشت سفيد مثل ماهي بجاي گوشت قرمز استفاده نمايند.
7- مقدار دريافت نمك را در سطح پائين نگه دارند.
8- مصرف چربي‌هاي غذائي باید بصورت كنترل شده و به مقدار كم باشد تا كمتر دچار بيماري‌هاي قلبي – عروقي شوند.
9- در كل روز‌هاي هفته همراه با رژيم غذايي مناسب، بعد از صرف غذا ورزش متوسط يا سبك انجام شود. بطور كلي 30 دقيقه پياده روي با سرعت متوسط بعد از صرف غذا قند خون را تنظيم مي‌كند.
10- استرس، اضطراب و فشار روحي را در خود كاهش دهند، كمي آرامش فكري و استراحت داشته باشند، چون پژوهشهاي اخير دانشمندان حاكي از آن است كه يك استراحت ده دقيقه‌اي بعد از وقت صبحانه يا ناهار دركاهش قند خون اشخاص ديابتي مؤثر مي‌باشد.
